Korte historie van het Eiland van Dordrecht
Dordrecht werd voor het eerst vermeld in een tekst uit de twaalfde eeuw, toen de stad nog werd aangeduid als Thuredrech, en kreeg in 1220 stadsrechten. Thuredrech vindt zijn oorsprong in het riviertje de Thure. Een Drecht is een doorwaadbare plaats. In de middeleeuwen ontwikkelde de stad zich als belangrijke handelsstad en stapelplaats en was het een van de zes grote steden van Holland. Later nam het belang van de stad af, maar de binnenstad herinnert nog altijd aan dit rijke verleden.
De historische binnenstad ligt verscholen tussen machtige rivieren. Van een bezoek aan de stad zal je geen spijt hebben. Het mooiste begin van een ontdekkingstocht is het Groothoofd, waar de Oude Maas, Noord en Merwede samenvloeien. Dordrecht scoort hoog op de landelijke lijst van evenementen.
Dordrecht, Biesbosch en Kinderdijk
In het waterrijkste deel van Zuid-Holland liggen drie schatten als in een Hollandse gouden driehoek bij elkaar: de historische stad Dordrecht, de molens van het Werelderfgoed Kinderdijk en het Nationaal Park De Biesbosch. Brede rivieren omarmen de polders, je bent vlakbij de Randstad en voor je gevoel toch ver weg: Hollands Glorie. Zo’n naam roept beelden op van schepen op het water en handel in de havens, maar ook koetjes in de wei en malende molens. Dat klopt! Dordrecht kon zich door de strategische ligging aan een kruising van rivieren in de middeleeuwen ontwikkelen tot een bloeiende handelsstad, daarbij geholpen door het stapelrecht en bijzondere privileges, verleend door de graven van Holland. In het veenweidegebied van de Alblasserwaard bewerkten boeren het laaggelegen land. Om droge voeten te houden werden molens gebouwd die het overtollige water uit de polders maalden. De beroemdste staan in Kinderdijk. Dat water bezorgde de bewoners van de streek veel kopzorgen naast dat het hen veel gemak gaf en rijkdom bracht. Regelmatig braken de dijken door. De overstroming die het langst in het geheugen van de mensen is blijven hangen is de Sint-Elisabeths vloed van 1421. Het gebied rondom Dordrecht kreeg een heel ander uiterlijk. Door de werking van eb en vloed ontstond er een ruig natuurgebied met grienden en rietkragen, zandplaten en grillige kreken: de Biesbosch. Nu een avontuurlijk natuurgebied voor watersporters, recreanten en natuurliefhebbers en natuurlijk (sport)vissers.
Nieuwe Merwede
De Nieuwe Merwede loopt aan de zuid-oostzijde langs het Eiland van Dordrecht en komt uit in het Hollandsch Diep. De Boven Merwede splitst bij Werkendam in de noordelijke Beneden Merwede en de zuidwestelijke Nieuwe Merwede. De Nieuwe Merwede vormt de natuurlijke grens tussen Zuid-Holland en Noord-Brabant. Aan de rechteroever ligt de Brabantse Biesbosch; met bovenstrooms landbouwgebied de Noordwaard en benedenstrooms Nationaal Park de Biesbosch. De rivier is uitgegraven tussen 1861 en 1874, om het water van de Boven Merwede (in feite de Waal) sneller af te voeren. Zowel de aansluitende killen als de killen van de Biesbosch langs de Beneden-Merwede zijn opgevuld. Voor de aanleg van de Nieuwe Merwede werden de ‘Grote Hel/Westkil’, ‘het Gat van de Puttestreek’, ‘het Gat van de Vogelaar’ en ‘het Gat van de Kieken’ verbreed en verdiept. Hierdoor wordt water vanaf de Waal goed afgevoerd.
Wist u dat op de Nieuwe Merwede lange tijd intensief is gevist op zalm? De totale vloot in en rondom de Biesbosch zou rond 1915 uit wel 250 zalmschouwen hebben bestaan. Oude zalmschouwen liggen nog steeds in de havens van Dordrecht, nu als pleziervaartuigen.
Beneden-Merwede
De Beneden-Merwede in Zuid-Holland vormt (zoals de naam doet vermoeden) de benedenloop van de rivier de Merwede. De rivier begint bij Werkendam, waar de Boven-Merwede zich splitst in de Nieuwe-Merwede, en de noordelijke Beneden-Merwede. Bij Dordrecht splitst de Beneden-Merwede zich in de Noord en de Oude Maas. Wat tegenwoordig de Merwede (Boven en Beneden) wordt genoemd, heette vroeger nog de Waal. Pas in de Middeleeuwen is de naam Merwede opgekomen voor het riviergedeelte benedenstrooms van de samenkomst van Maas en Waal bij Woudrichem. Overstromingen in het begin van de 18e eeuw waren aanleiding voor de Staten van Holland om zich intensiever met de toestand van de Merwede te bemoeien. Pas eind 19e eeuw kwam er een nationale, systematische aanpak om rivieren te beteugelen. De vormgeving van het rivierbed, het afsnijden van bochten en een systematische aanleg van kribben en strekdammen werden bepaald.
De Noord
De Noord in Zuid-Holland is de verbindende rivier tussen de Beneden Merwede-Oude Maas en de Nieuwe Maas-Lek. Bij Papendrecht splitst de Noord zich in twee takken, met in het midden het eiland Sophiapolder een eldorado voor vogels. Je kunt er een wandeling maken. De rivier aan de westkant van de Sophiapolder is de Rietbaan. De Rietbaan heeft een zijtak, de Strooppot, die aan de bovenstroomse zijde is afgesloten. Aan de linkeroever van de Noord ligt IJsselmonde, aan de rechterzijde de Alblasserwaard. De Noord is belangrijk voor de scheepvaart. Vooral binnenvaartschepen tussen Rotterdam en het achterland maken gebruik van de rivier. Ook de route gebonden recreatievaart maakt druk gebruik van de Noord. Om de rivier goed bevaarbaar te houden worden regelmatig baggeractiviteiten uitgevoerd, vooral op het splitsingspunt met de Oude Maas en de Beneden Merwede. Begin 2008 is de waterbodem van het noordelijke deel van de Rietbaan en de Strooppot gesaneerd. Dit was nodig, omdat de waterbodem sterk was verontreinigd. Dit kwam doordat in het gebied jarenlang vervuild slib van de Rijn werd aangevoerd. Daarnaast was de verontreiniging te wijten aan de industriële bestemming die dit gebied al meer dan 100 jaar heeft. De inmiddels voltooide sanering is een belangrijke stap voor de realisatie van het project Noordoevers. Langs de oevers zal de komende jaren woningbouw, recreatie en natuur ontwikkeld worden. De Noord bestond al voor de Middeleeuwen als aftakking van de Waal en werd toen nog ‘Merwede’ genoemd. De rivier maakte in die tijd bij Ridderkerk een scherpe bocht (de Ridderkerksche haven is daar nog een overblijfsel van) en liep om de polder Donkersloot heen terug naar Krimpen aan de Lek. Bij een ramp in 1373 braken in die streek verschillende dijken door waardoor veel gebieden langs de Noord overstroomden. Hierdoor ontstond de huidige, rechte rivierloop langs Kinderdijk naar Krimpen aan de Lek.
Oude Maas
De Oude Maas loopt van Dordrecht via Zwijndrecht en Spijkenisse naar Vlaardingen. Hier komt hij samen met de Nieuwe Maas in de Nieuwe Waterweg. Door de afvoer van de Beneden Merwede en door het tij is de stroom op de Oude Maas vaak sterk: tot wel 5 kilometer per uur. De rivier wordt intensief en met hoge snelheden bevaren door de beroepsscheepvaart. De Oude Maas begint in het stedelijk gebied van Dordrecht en Zwijndrecht. Daarna volgt een vrij open gebied met uiterwaarden aan beide oevers. De rivier stroomt door het stedelijk- en industriegebied van Rotterdam. Aan de noordoever van de Oude Maas ligt het eiland IJsselmonde, aan de zuidoever liggen stroomafwaarts het Eiland van Dordrecht, de Hoeksche Waard en Voorne-Putten. De HSL-Zuid passeert de Oude Maas door een 2.500 meter lange tunnel. De Oude Maas vormde vroeger de monding van de Maas. Sinds het graven van de Bergse Maas en het afsluiten van de Afgedamde Maas vormt de Oude Maas alleen nog de loop van de Rijn die tot aan de monding stroomt. Na de Tweede Wereldoorlog is de vaargeul in de rivier geschikt gemaakt voor de groeiende scheepvaart. De vaargeul werd dieper gemaakt waar dat nodig was, splitsingspunten werden aangepast en buiten de dijk gelegen terreinen werden aan het stroomgebied van de rivier bij de hoogste waterstanden (winterbed) onttrokken.